De milieu-impact van gebouwen in Brussel is een belangrijke prioriteit voor het Gewest en de Renolution Alliantie, met belangrijke energievraagstukken op het spel. De noodzaak om de energieprestaties van gebouwen in Brussel te optimaliseren is duidelijk, maar we mogen zeker niet vergeten om rekening te houden met de koolstofimpact van de materialen die we gebruiken. Een van de belangrijkste oplossingen die citydev.brussels in haar bestekken voorstaat, is het gebruik van materialen die al een eerste leven achter de rug hebben, maar ook anticiperen op hun toekomstige ontmantelbaarheid.
Presentatie van enkele ambitieuze proefprojecten.
Over citydev.brussels
Citydev.brussels is een van de grootste grondbezitters in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest, met 190 ha grond en 250.500 m² gebouwen voor economische activiteiten. De teams hebben drie belangrijke opdrachten. Ten eerste is het doel om de economische activiteit in het gewest te behouden, met de nadruk op productieactiviteiten. Hiervoor stelt citydev.brussels ruimten ter beschikking die aangepast zijn aan de behoeften van bedrijven, zoals terreinen, werkplaatsen of meer alternatieve ruimten door tijdelijke bewoning of haar Fablabs. Haar tweede historische opdracht is om de middenklasse in Brussel te houden en het voor hen gemakkelijker te maken om een eigen huis te kopen door hoogwaardige, betaalbare koopwoningen te ontwikkelen. De derde opdracht, ten slotte, is wijken te bouwen en te herdenken door verschillende functies te integreren: huisvesting, voorzieningen, economische activiteiten, winkels, enz. om een inclusieve stad te bouwen.
Deze speler in de publieke sector zet zich al jaren in voor innovatie, duurzaamheid en de circulaire economie, zowel in haar vastgoedprojecten als door de ontwikkeling van innovatieve initiatieven zoals het Woodpark, een publiek-private samenwerking voor het hergebruik van hout afkomstig van bouwterreinen en afbraakwerken, en de toekomstige ontwikkeling van een materialenpark.
De vele uitdagingen in verband met de circulaire economie werden duidelijk als prioritaire doelstellingen opgenomen in het laatste beheerscontract voor 2021-2025. Het zet de krijtlijnen uit voor het bouwen van de stad van de toekomst door de vele uitdagingen aan te gaan waarmee de ontwikkeling van een stadsgewest als Brussel geconfronteerd wordt.
Lopende projecten
Deze doelstellingen zijn al terug te vinden in tal van projecten, met verschillende ambitieniveaus die zijn aangepast aan elke context. Verschillende (her)ontwikkelingsprojecten zijn al gepubliceerd en andere zijn in voorbereiding. Laten we vier ambitieuze projecten ontdekken :
Belgrad, Copernic, Stevin en Greenbizz II
Belgrad
In 2018 heeft de gemeente Sint-Gillis het gedelegeerd bouwheerschap toevertrouwd aan citydev.brussels voor de ombouw van een productiegebouw tot 20 (energieneutrale) geconventioneerde koopwoningen, een kringloopwinkel van 1500 m² en een gemeenschappelijke tuin van 324 m². Vanaf het begin werd het project ontworpen met het oog op een duurzame aanpak door de ontwikkeling van een houtskeletbouw in CLT (cross-laminated timber) boven op de historische sokkel voor de kringloopwinkel verplicht te maken, en een verplichting om doelstellingen voor hergebruik en recyclage te halen.
Daarom heeft citydev.brussels een opdracht uitgeschreven voor assistentie voor de bouwheer om een inventaris van materialen op te maken en haar te helpen bij het vaststellen van de percentages die in haar bestek moesten worden opgelegd.
De methodologie die werd gebruikt om de doelstellingen voor hergebruik vast te stellen, was het opleggen van een minimaal te behalen percentage hergebruik op basis van de totale massa van het bestaande gebouw enerzijds en de massa van de binnenkomende materialen anderzijds:
- Terugwinning van bestaande materialen via hergebruikkanalen in situ of ex situ: 0,3%.
- Gebruik van recuperatiematerialen: 1% van het totale gewicht van de leveringen, inclusief alle partijen.
Naast deze doelstellingen voor hergebruik zijn er nog andere circulariteitscriteria vastgesteld:
- Recyclage met hoge toegevoegde waarde in situ of ex situ: 10% van het totale gewicht van het bestaande gebouw.
- Herkomst van de materialen (gerecycleerd, voorzien van keurmerk, ontmantelbaar, recycleerbaar): 30% van de leveringen voor de percelen stabiliteit en architectuur en 15% voor de speciale technieken.
De inschrijver moest een methodologische nota indienen waarin werd uitgelegd hoe hij deze cijfers wilde bereiken.
Bij het inschrijvende team werden twee specifieke profielen geëist:
- Een bureau dat bijstand verleent rond circulaire economie.
- Een controlebureau met expertise op het gebied van hergebruik.
De promotieopdracht werd uiteindelijk gegund aan de ontwikkelaar Ciril NV, met de architectenbureaus Générale en Studiobont Architecten, de algemeen aannemer DEMOCO, het bureau dat bijstand verleend rond de circulaire economie Cenergie en het controlebureau Socotec. Ze stellen een prachtig project voor met hoge circulaire doelstellingen die veel verder gaan dan de vereisten van het bestek. De offerte is gericht op het bereiken van hergebruik van materialen ter plaatse van ongeveer 2% (vergeleken met de gevraagde 0,3%), en het behoud van de bestaande materialen is door hen verhoogd tot een niveau van bijna 70%.
Wat binnenkomende materialen betreft, is het de ambitie om 5% van het totale gewicht aan binnenkomende materialen te hergebruiken, inclusief golfplaten, steenwol, gipsplaten en metalen constructies. Het team heeft ook de ontmantelbaarheid van veel van de installaties in het ontwerp opgenomen, zodat ze in de toekomst opnieuw kunnen worden gebruikt.
| Planning:
· Gunning promotieopdracht: december 2023. · Aanvraag stedenbouwkundige vergunning: september 2024. · Start van de werken: 2026. · Einde van de werken: januari 2028.
|
https://www.citydev.brussels/nl/projects/belgrad
Copernic
Copernic is een project om vier opslagplaatsen van ongeveer 13 000 m² om te vormen tot een nieuw bedrijvenpark voor middelgrote en grote ondernemingen, bestaande uit 7 ateliers van 950 tot 2600 m², in Haren.
Eind 2019 werd oPla gekozen vanwege zijn creatieve en circulaire visie op de herontwikkeling van de gebouwen op de site. Het doel van het toepassen van het principe van circulair ontwerpen is het minimaliseren van ontmanteling en sloop en het zo min mogelijk veranderen van bestaande volumes, terwijl het gebouw in de loop van de tijd steeds verder kan worden verbeterd. Het algemene doel van het project is al het mogelijke te doen om de afvalproductie te minimaliseren en het behoud en/of hergebruik van materialenvoorraden te maximaliseren. Voor alle geplande sloop- en ontmantelingswerkzaamheden wordt een materiaalinventarisatie uitgevoerd, zodat alle materialen getraceerd kunnen worden en het bedrijf ter plekke selectief moet sorteren, wat tot het uiterste zal gaan.
Om de ambitieuze doelstellingen van citydev.brussels en het ontwerpbureau te bereiken, werden bepaalde parameters van de opdracht voor werken gewijzigd:
- Selectiecriteria: opleggen van een hergebruikcoördinator, verantwoordelijk voor het maximaliseren van hergebruik in het project, hetzij in situ, uit externe kanalen of om kanalen te bevoorraden met materialen die niet op de locatie worden gebruikt. Deze coördinator is ook verantwoordelijk voor de traceerbaarheid van deze materialen in al haar aspecten.
- Gunningscriteria: 70% prijs – 30% duurzaamheid. Het duurzaamheidscriterium van 30% wordt beoordeeld op basis van een methodologische nota over de duurzaamheid van de materialen, inclusief hergebruik, en een afvalbeheersplan.
Het opleggen van hoge ambities in het bestek van de werken was niet genoeg om het succes van het project te garanderen. We moesten er zeker van zijn dat we een aannemer kregen die toegewijd en gemotiveerd was om dezelfde richting uit te gaan.
De opdracht voor werken werd in juli 2024 gegund aan Bouwbedrijf Keulen H., dat erg enthousiast was over het concept om op deze bouwplaats circulair te werken. De werken beginnen tussen nu en september 2024 en omvatten een honderdtal bigbags met kasseien die gerecupereerd werden van een andere citydev.brussels-bouwplaats. Deze zullen deel uitmaken van het wegdek van de binnenstraat.
| Planning:
· Gunning van de projectontwerpersopdracht: december 2019. · Start van de opdracht voor werken: juli 2022. · Gunning van de opdracht voor werken: juli 2024. · Start van de werken: september 2024. · Einde van de werken: halfweg 2025.
|
https://www.citydev.brussels/nl/projects/copernic
Stevin
Op de Stevinsite komt het tiende kmo-park van citydev.brussels in de gemeente Sint-Jans-Molenbeek. De bouwplaats omvat de renovatie van het kantoorgebouw en de omvorming van de opslagplaats van 3370 m² tot acht kmo-ateliers met elk een oppervlakte van ongeveer 300 m².
Citydev.brussels maakte eerst gebruik van een projectontwerpersopdracht die in maart 2023 werd uitgeschreven en werd toegekend aan het consortium Altiplan en BSolutions. In het bestek stond vermeld dat er een deskundige aanwezig moest zijn op het gebied van circulaire economie met ervaring in het uitvoeren van een inventarisatie van materialen en in het ontwikkelen en monitoren van een strategie voor het inkopen van materialen met een lage milieu-impact. Om aan deze eis te voldoen, heeft het consortium Natura Mater en BatiTerre in zijn team opgenomen. Dankzij de aanwezigheid van deze twee experts op dit gebied zijn de ambities voor hergebruik sterk maar realistisch en aangepast aan de markt voor recuperatiematerialen. In 2023 heeft BatiTerre een materiaalinventarisatie uitgevoerd, die in 2024 zal worden bijgewerkt naarmate het project zich verder ontwikkelt. Op basis hiervan is de inkoopstrategie voor materialen vastgesteld. Voor de komende maanden zijn ontmantelingstests en een aantal technische tests gepland om deze strategie te verfijnen.
De volgende concrete mogelijkheden worden momenteel onderzocht:
- Behoud: betonnen portiek.
- Hergebruik in situ: gevelstenen, portiek van gelaagd gelijmd hout, wastafels, natuursteen voor gevels, OSB-platen, kasseien, balken, kabelgoten, stopcontacten en schakelaars, enz.
- Hergebruik ex situ: verlichting, verdeelbord, kabelgoten, schakelaars en stopcontacten, sanitair, ventilatieroosters, enz.
De opdracht voor werken wordt eind 2024 uitgeschreven met eisen die gelijkwaardig zijn aan die van de Copernic-opdracht, maar verbeterd met eisen voor het gebruik van hergebruikkanalen voor bepaalde soorten materialen. Het doel van het project is het testen van het hergebruik van bepaalde gevoeligere materialen, maar ook het systematiseren van het hergebruik van materialen die gemakkelijk te vinden zijn op de markt maar die toch moeilijk een koper vinden.
| Planning:
· Gunning van de projectontwerpersopdracht: augustus 2023. · Aanvraag stedenbouwkundige vergunning: juni 2024. · Start van de opdracht voor werken: eind 2024 · Start van de werken: 2025. · Eind van de werken: halfweg 2026.
|
https://www.citydev.brussels/nl/projects/stevin
Greenbizz II
Het doel van het project is om een nieuw, innovatief en voorbeeldig kmo-park te ontwikkelen voor bedrijven die actief zijn in de circulaire economie. Het zal het ecosysteem uitbreiden dat al is opgezet met zijn voorganger Greenbizz I. Daar vind je al sinds 2016 in Laken innovatieve ondernemingsprojecten in de duurzame, solidaire en circulaire economie. Het programma voorziet in de bouw van een park met meerdere verdiepingen met een totale oppervlakte van ongeveer 3650 m². Het zal meer dan 30 ateliers omvatten, evenals een horecagelegenheid, een coworkingruimte en een openbaar plein. De milieuambities van het project zijn zeer hoog op het gebied van circulariteit, maar ook qua biodiversiteit, koolstofimpact en waterbeheer.
Op het vlak van circulariteit en hergebruik is Greenbizz II een echt experimenteel laboratorium voor citydev.brussels, waarmee de instelling en het Gewest de grote lijnen kunnen uitzetten voor de projecten van morgen. Het project kreeg begeleiding in het kader van het FCRBE-project (Facilitating the Circulation of Reclaimed Building Elements) om voorbeeldige ambities te stellen op het gebied van de integratie van recuperatiematerialen. Om deze ambities te verwezenlijken, is een aantal innovatieve elementen opgenomen in het bestek voor de Design and Build-opdracht:
- Selectiecriteria:
Er zijn twee specifieke profielen vereist: een specialist in duurzame ontwikkeling (die met name vaardigheden moet hebben in de circulaire economie en ecodesign) in het onderdeel architecten en een coördinator van de materiaalhergebruikketen in het onderdeel bedrijven. Deze moet kunnen aantonen dat hij ervaring heeft met het ontwikkelen en monitoren van een inkoopstrategie voor de plaatsing of ontmanteling of inventarisatie van recuperatiematerialen. Dit profiel is essentieel om zo vroeg mogelijk voor de start van de werken te beginnen met het inkopen van materialen.
- Gunningscriteria:
De prijs krijgt slechts 10 van de 100 punten, terwijl de technische duurzaamheid wordt beoordeeld op 35 punten, verdeeld over ecodesign, de integratie van recuperatiematerialen en de milieu-impact (10 punten), de integratie van circulair en evolutief design (10 punten) en energieprestaties, de kwaliteit van de biotoop, waterbeheer en het inschakelen van sociale of lokale ondernemingen (15 punten).
Om het hergebruikcriterium te beoordelen, moet de inschrijver de hergebruiktabel invullen die bij het bestek is gevoegd. Deze tabel bevat een volledige lijst van de verschillende klassieke bouwposten, onderverdeeld in 2 categorieën: enerzijds de minimumvereisten waarvoor een bepaald percentage recuperatiematerialen moet worden gebruikt, en anderzijds de mogelijkheden voor hergebruik die kunnen worden geactiveerd afhankelijk van de ambities van de inschrijver. Bij het indienen van hun offerte leggen de inschrijvers zichzelf een bepaald aantal mogelijkheden voor hergebruik op, wat gedeeltelijk de punten voor dit gunningscriterium zal bepalen.
- Sancties en bonussen:
Als het bedrijf een hoger percentage gebruikt dan vereist in de opdrachtdocumenten, zowel in de categorie minimumvereisten als in de categorie mogelijkheden, heeft het recht op een bonus bij de oplevering van de bouwplaats. Omgekeerd, als het bedrijf zijn verplichtingen niet nakomt en niet kan aantonen dat het al het mogelijke heeft gedaan om ze na te komen, kunnen er financiële sancties worden opgelegd.
Tegelijkertijd heeft citydev.brussels, om de ambities van het project met een gerust hart te kunnen verwezenlijken, het advies ingewonnen van een controlebureau dat, naast zijn traditionele controletaak, een specifieke opdracht heeft in verband met hergebruik. Het zal citydev.brussels in staat stellen om de voorstellen voor hergebruik van materialen en de voorwaarden voor hergebruik van elk van hen te valideren om de veiligheid van mens en milieu te garanderen. SECO haalde deze opdracht voor diensten binnen. Dit bureau zal het project ook ondersteunen om ervoor te zorgen dat het voldoet aan de DNSH-principes (Do Not Significant Harm), zoals vereist door de EFRO-financiering.
Andere ambities voor dit project zijn de mogelijkheid om het om te vormen tot citydev.brussels-woningen of een cultureel centrum, technische en ruimtelijke omkeerbaarheid van de ateliers en een koolstofvrije ambitie met behulp van de TOTEM-tool en een LCA-analyse, evenals een verplichte monitoring tijdens de exploitatie.
Greenbizz II wil daarom resoluut innovatief zijn, maar ook samenwerken om een zo ambitieus mogelijk project te ontwikkelen, uiteraard binnen de grenzen van het beschikbare budget.
Citydev.brussels kreeg onlangs financiering toegewezen in het kader van het EFRO-programma 2021-2027 maar de instelling is desondanks toch nog steeds op zoek naar andere financieringsmogelijkheden om ervoor te zorgen dat ze over alle middelen beschikt die ze nodig heeft om de sterke en voorbeeldige milieuambities van het project te realiseren in een steeds complexere en veranderende sectorale economische context.
| Planning:
· Start van de Design and Build-opdracht: halfweg 2023. · Ontvangst van de offertes: herfst 2024. · Gunning van de Design and Build-opdracht: begin 2025. · Start van de werken: 2027. · Einde van de werken: halfweg 2029.
|
https://www.citydev.brussels/nl/projects/kmo-park-greenbizz-ii