Overheidsopdrachten zijn een krachtig middel om de overgang naar een circulaire economie te versnellen. Door al vanaf de ontwerpfase structuur te geven aan projecten, kunnen opdrachtgevers hergebruik verankeren in hun strategie, in plaats van het pas op het einde als optie te bekijken.
Het doel? Van hergebruik een bewuste, contractuele en gezamenlijke eis maken, niet zomaar een goede bedoeling.
De bezoeken van het team van AD VITAM MATERIAL aan verschillende projecten, zoals aan de ACEC-site in Herstal, laten deze dynamiek zeer goed zien. Bij de overheidsopdracht voor het selecteren van een ontwerpteam voor de renovatie van een oude industriële hal, werd het bestek zo opgesteld dat hergebruik in elke stap van het proces werd meegenomen.
De opdracht voor het ontwerpteam (THV Canevas-Greisch) werd uitgebreid met een studie- en ondersteuningsopdracht rond circulariteit, als aanvulling op de klassieke taken van architectuur en engineering.
De selectiecriteria vroegen om sterke referenties in renovatie, circulariteit en collaboratief BIM, terwijl de gunningscriteria vooral focusten op de kwaliteit van de aanpak: intentienota’s (over circulariteit, leiden van het team, coördinatie en communicatie) telden voor 60% van de eindscore, waardoor de meest ambitieuze voorstellen werden beloond.
“De inschrijver voegt een nota toe waarin hij uitlegt hoe hij de opdrachtgever zal begeleiden in de verschillende projectfasen om de circulaire ambities waar te maken. […] Hij beschrijft de tools en middelen die hij zal inzetten, en de studies die hij zal uitvoeren om aan de circulaire ambities te voldoen. Hij geeft aan hoe hij die ambities zal monitoren doorheen de verschillende stappen.”
De ondersteuning rond circulariteit was gericht op concrete en meetbare doelen: aanpasbaarheid van het gebouw, mogelijkheid tot demontage, inventaris van hergebruik, keuze voor biogebaseerde of gerecycleerde materialen, optimaal afvalbeheer en volledige documentatie via materialenpaspoorten.
Tot slot moest het BIM-niveau minstens collaboratief niveau 2 zijn, met een gedetailleerde modellering die het opvolgen en traceren van materialen mogelijk maakt tijdens de studies, de werf en de exploitatie van het gebouw.
Focus op feedback van architectenbureau Baumans-Deffet begeleid door AD VITAM MATERIAL
Het bureau Baumans-Deffet kreeg begeleiding bij het opstellen en integreren van specifieke hergebruikclausules in het bestek. We delen graag hun ervaringen.
Om hun aanpak te begrijpen, moet je eerst weten dat het om een uitzonderlijke locatie gaat: het Rockerill in Charleroi. Dit is een iconische industriële erfgoedsite, die ze samen met Opale Architectes renoveren en conform maken.
Adèle Hogge, architect bij Baumans-Deffet: “ Onze eerste drijfveer is het behouden van de sfeer en uitstraling van de site, terwijl we die aan de huidige normen aanpassen. De architectonische aanpak past zich dus aan de plek aan, niet andersom. Dat leidde vanzelf tot een circulaire aanpak: het bestaande waarderen, gerichte ingrepen, een ontwerp dat demonteerbaar en aanpasbaar is, en hergebruik vanaf de ontwerpfase integreren. Op een plek als het Rockerill dringt hergebruik zich bijna vanzelf op: het zit al in het DNA van de site .”
Omdat het project het demonteren van veel potentieel herbruikbare materialen inhoudt, zoals bakstenen of dakplaten, was het de bedoeling om die elementen opnieuw te gebruiken als gevelmateriaal in het project, en de rest naar hergebruikkanalen toe te leiden.
Hergebruikclausules opstellen: welke uitdagingen?
” De grootste uitdaging was om clausules te formuleren die duidelijk genoeg zijn om de verwachtingen rond hergebruik te kaderen, maar toch ruimte laten voor de aannemers. We kozen daarom voor een inspanningsverplichting in plaats van een resultaatsverplichting. Meer specifiek bevat het project bijvoorbeeld een nieuwe constructie in metalen liggers uit hergebruik. Omdat je vooraf niet weet welke materialen beschikbaar zullen zijn op het moment van de werken, moesten we clausules schrijven die flexibiliteit toelaten in de afmetingen van de constructie, afhankelijk van de hergebruikmogelijkheden ,” zegt Adèle Hogge.
Hoe hielp AD VITAM MATERIAL bij het structuur geven aan en formaliseren van de hergebruikclausules?
De begeleiding zorgde voor contact met Florence Poncelet van Buildwise, wat het opstellen van de technische clausules sterk vergemakkelijkte. Dankzij die gedachtewisseling konden de verwachtingen rond hergebruik van het bureau worden verduidelijkt, de relevantie van de gekozen onderwerpen worden bevestigd en alle nodige info worden verzameld om samenhangende clausules te schrijven.
Tot slot: welke tips geven ze aan andere ontwerpteams of opdrachtgevers die een soortgelijke aanpak willen volgen?
Adèle Hogge: “ Het project loopt nog, dus we kunnen nog niet veel afstand nemen. Maar één tip is: aarzel niet om contact te zoeken met professionals uit de sector. Praten met organisaties zoals AD VITAM MATERIAL, of andere hergebruikexperten, helpt je om de uitdagingen beter te begrijpen, jezelf bij te scholen en uiteindelijk actief te worden in de hergebruiksector .”
Vertrouw ook op AD VITAM MATERIAL! Bekijk alle thema’s waarin ze je kunnen ondersteunen: https://advitam-material.be/nl/vlaanderen/
Bovendien is er op de Retrofit Innovation Summit een hele sessie gewijd aan hergebruik, met een specifiek thema rond overheidsopdrachten. Mis dit event niet en schrijf je nu in: Home | Retrofit Innovation Summit.