Hoe worden onze bouwmaterialen geproduceerd, bewerkt, hergebruikt of verwijderd? Welke plaats krijgen ze in een economie die circulair wil zijn, maar nog steeds diep geworteld is in ontginningslogica? Dit zijn enkele van de vragen die worden opgeworpen door de tentoonstelling Entangled Matter, gepresenteerd in Bozar Brussel van 15 oktober 2024 tot 12 januari 2025.
Rotor werd uitgenodigd door A+ Architecture in Belgium en Bozar en greep deze kans aan om een introspectieve oefening te doen. Het Brusselse collectief, pionier in het hergebruik van materialen in de bouw, ontwierp deze tentoonstelling als een meeslepend onderzoek naar de stromen die onze gebouwde omgeving vormgeven. Rotor stelt al 20 jaar het ontwerp, de productie en het hergebruik van bouwmaterialen ter discussie en biedt alternatieve oplossingen.
Duik in de materiaalstromen
Door middel van een serie van negen films, gemaakt door het duo Bêka & Lemoine, nam de tentoonstelling bezoekers mee naar de kern van locaties waar materialen worden gewonnen, bewerkt of achtergelaten. Van steengroeven tot opslagplaatsen voor hergebruik, over bouwplaatsen waar selectief gesloopt wordt, Entangled Matter toonde de complexiteit van deze ketens en hun vele onderlinge afhankelijkheden.
Gevonden voorwerpen, archieven en materiaalmonsters vulden deze onderdompeling aan, en daarbij werd de ruwe materialiteit van industriële stromen en de sporen die decennia van exploitatie hebben achtergelaten, onthuld. Elke zaal bood een totale zintuiglijke onderdompeling, waardoor een reële ervaring ontstond waarbij elk detail, elke textuur en elk geluid een verhaal vertelde.
Een “circulaire transitie” nog in aanbouw
Hoewel de circulaire economie tegenwoordig een modewoord is, toonde de tentoonstelling aan dat deze nog steeds grotendeels afhankelijk is van een lineaire ontginningslogica. Toch zijn er veranderingen gaande: sommige steden vermijden nu systematische sloop, hergebruikketens ontstaan, en actoren in de sector beginnen hun praktijken te heroverwegen.
De tentoonstelling nodigde iedereen – zowel professionals als het grote publiek – uit om hun relatie met grondstoffen en infrastructuur te heroverwegen. Ze herinnerde eraan dat elke actie, zelfs lokaal, deel uitmaakt van een wereldwijd systeem dat dringend moet worden veranderd.
Artikel geschreven door Nicolas Fossoul op 13 februari 2025